Kuru göz (Dry Eye Disease) göz yüzeyini nemli tutan gözyaşı filminin yetersiz üretimi ya da hızlı buharlaşması sonucunda gelişen kronik bir göz yüzeyi hastalığıdır.
Normalde gözyaşı; su, yağ ve mukus tabakalarından oluşarak gözün kayganlığını, oksijenlenmesini ve mikrobiyal korumasını sağlar. Bu sistemdeki bir bozulma, göz yüzeyinde inflamasyona ve epitel hasarına yol açabilir.
The Tear Film & Ocular Surface Society (TFOS) raporlarına göre kuru göz, yalnızca bir “nem eksikliği” değil, aynı zamanda göz yüzeyinde karmaşık bir immün-inflamatuvar bozukluk olarak kabul edilmektedir.
Kuru göz hastalığının en yaygın nedenleri arasında yaşlanma, hormonal değişiklikler, kontakt lens kullanımı, uzun süreli ekran maruziyeti ve bazı sistemik hastalıklar (örneğin Sjögren sendromu, diyabet, tiroid hastalıkları) yer alır. Ayrıca antidepresanlar, antihistaminikler veya doğum kontrol hapları gibi bazı ilaçlar gözyaşı üretimini azaltabilir.
Çevresel faktörler de etkileyicidir; düşük nem, klima veya rüzgâr, gözyaşı filminin daha hızlı buharlaşmasına neden olur. American Academy of Ophthalmology (AAO) verilerine göre, modern yaşam koşulları — özellikle bilgisayar ekranlarına uzun süre bakmak — kuru göz sıklığını belirgin şekilde artırmaktadır.
Kuru göz tedavisinde yaşam tarzı değişiklikleri oldukça önemlidir. Ekran karşısında çalışırken sık sık göz kırpmak, çalışma ortamını nemlendirmek ve doğrudan hava akımından kaçınmak rahatlama sağlar. Omega-3 yağ asitlerinden zengin beslenme (örneğin balık, keten tohumu, ceviz) gözyaşı kalitesini artırabilir. Ayrıca koruyucu içermeyen suni gözyaşları, göz yüzeyinin nem dengesini destekler. Bazı klinik araştırmalarda, ılık kompres uygulamalarının ve göz kapak hijyeninin de meibomian bezlerinin fonksiyonunu iyileştirerek kuru göz şikâyetlerini azalttığı gösterilmiştir.
Göz kuruluğunun en yaygın nedenlerinden biri kuru havadır. Ev veya ofis ortamında hava nemlendiricileri kullanmak, özellikle kış aylarında ısıtıcıların havayı kuruttuğu dönemlerde göz yüzeyindeki nemin korunmasına yardımcı olur.
Uzun süre bilgisayar veya telefon ekranına bakmak göz kırpma sayısını azaltır ve gözyaşının buharlaşmasını hızlandırır. “20-20-20 kuralı” bu konuda etkilidir: Her 20 dakikada bir, 20 saniye boyunca 6 metre uzağa bakmak gözleri rahatlatır.
Koruyucu içermeyen suni gözyaşı damlaları, gözyaşı filmini destekleyerek geçici rahatlama sağlar. Gün içinde birkaç kez kullanılabilir, ancak reçetesiz damlaların uzun süreli kullanımında bile doktor kontrolü önerilir.
Somon, sardalya, ceviz, keten tohumu gibi omega-3 içeren besinler gözyaşı kalitesini artırır ve inflamasyonu azaltır. Klinik çalışmalar, düzenli omega-3 alımının kronik kuru göz semptomlarını hafiflettiğini göstermektedir.
Gün boyu yeterli miktarda su içmek genel hidrasyonu sağlar ve dolaylı olarak göz yüzeyindeki nem dengesini korur. Dehidrasyon, gözyaşı üretimini azaltabilir.
Aşırı kafein ve alkol tüketimi vücut sıvı dengesini bozarak göz kuruluğunu kötüleştirebilir. Bu içeceklerin yerine su veya bitki çayları tercih edilebilir.
Sigara dumanı ve rüzgâr, gözyaşının buharlaşmasını hızlandırır. Dışarıda bulunurken koruyucu gözlük kullanmak, göz yüzeyini çevresel tahrişten korur.
Göz kapaklarına ılık kompres yapmak, meibomian bezlerinin (gözyaşının yağ tabakasını üreten bezler) çalışmasını destekler. Bu, gözyaşının daha yavaş buharlaşmasına ve daha uzun süre nemli kalmasına yardımcı olur.
Uzun süreli lens kullanımı göz yüzeyini kurutabilir. Lens kullanan kişiler, nemlendirilmiş lens solüsyonları tercih etmeli ve lensleri önerilen süreden fazla takmamalıdır.
İleri düzey göz kuruluğunda, göz hekimi tarafından anti-inflamatuar damlalar, gözyaşı kanal tıkaçları (punctal plug) veya özel cihazlarla yapılan ısıtmalı kapak tedavileri uygulanabilir.
Göz kuruluğuna iyi gelen yöntemler yalnızca damla kullanmakla sınırlı değildir. Çevresel koşulların iyileştirilmesi, dengeli beslenme, doğru alışkanlıklar ve gerektiğinde tıbbi tedavilerin birlikte uygulanması, göz sağlığını korumanın en etkili yoludur.
Göz kuruluğu tedavisi, altta yatan nedene ve hastalığın şiddetine göre planlanır. Hafif olgularda yapay gözyaşı damlaları ve çevresel düzenlemeler yeterli olabilir. Ancak daha ileri olgularda cyclosporine A veya lifitegrast içeren anti-inflamatuvar göz damlaları kullanılabilir.
Meibomian bez disfonksiyonu olan hastalarda termal pulsasyon tedavisi veya IPL (Intense Pulsed Light) uygulamaları faydalı olabilir. Gözyaşı kanal tıkaçları (punctal plug) ile gözyaşının drenajı azaltılarak nemin korunması da bir diğer etkili yöntemdir. TFOS DEWS II raporu, kuru göz tedavisinde kişiselleştirilmiş, çok yönlü bir yaklaşımın en iyi sonuçları verdiğini vurgular.
Yeterli hidrasyon, vücudun genel sıvı dengesini korur ve bu durum dolaylı olarak gözyaşı üretimini destekler. Ancak British Journal of Ophthalmology’de yayımlanan çalışmalara göre yalnızca çok su içmek, kuru göz tedavisinde tek başına yeterli değildir.
Gözyaşı üretiminde rol oynayan lipid ve mukus tabakalarının sağlığı, sistemik sıvı alımından bağımsız mekanizmalarla da etkilenir. Yani su içmek faydalı olsa da, kuru göz tedavisinde destekleyici bir faktördür, ana çözüm değildir.
Kuru göz genellikle kronik seyirli bir durumdur ve çoğu zaman kendi kendine tamamen geçmez. Belirtiler dönemsel olarak azalabilir, ancak altta yatan nedenler devam ettiği sürece hastalık tekrarlama eğilimindedir. Özellikle hormonal değişiklikler, otoimmün hastalıklar veya kalıcı çevresel faktörler varsa, medikal tedavi ve yaşam tarzı düzenlemeleri gereklidir.
Uzun süre tedavi edilmeyen kuru göz vakalarında kornea yüzeyinde kalıcı hasar, bulanık görme ve enfeksiyon riski artabilir. Bu nedenle, göz kuruluğu belirtileri fark edildiğinde bir göz hastalıkları uzmanına başvurmak en doğru yaklaşımdır.
Göz kuruluğuna gül suyu uygulamak halk arasında yaygın bir yöntem olsa da, tıbbi olarak önerilen bir tedavi değildir. Gül suyu, antiseptik ve yatıştırıcı özellikler taşısa da, içeriğinde bulunan doğal yağlar veya katkı maddeleri göz yüzeyinde tahrişe, alerjik reaksiyona veya enfeksiyona yol açabilir.
Bu nedenle gül suyu doğrudan göze damlatılmamalı, yalnızca kapalı göz kapakları üzerine soğuk kompres şeklinde dikkatli bir biçimde uygulanmalıdır. Göz kuruluğu tedavisinde güvenli ve etkili sonuçlar için, her zaman göz doktoru tarafından önerilen suni gözyaşları veya medikal tedaviler tercih edilmelidir.
Detaylı bilgi, danışma veya randevu için hemen bizi arayabilirsiniz.
İletişim Bilgileri
PROF. DR. YONCA AYDIN AKOVAGöz Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
