Kornea Nakli (Keratoplasti)

Kornea Nedir?

Kornea gözün en dış kısmında yer alan ışığı odaklama ve gözü koruma görevine sahip saydam yapıya verilen isimdir.

Göze gelen ışınlar ilk olarak korneadan geçtikten sonra retina tabakasına ulaşarak görme sağlanır. Bu nedenle korneanın saydamlığı görmede çok önemlidir.

Kornea Nakli Nedir?

Halk arasında göz nakli olarak bilinen kornea nakli ameliyatı aslında gözün çeşitli hastalıklar sonucu şeffaflığı bozulmuş olan kornea tabakasının sağlıklı verici (donör) korneayla değiştirilmesidir. Kornea nakli uzmanlık gerektiren bir cerrahi işlemdir.

Kornea Nakli Kimlere Yapılır?

Korneanın saydamlığı, çeşitli hastalıklar ve durumlar nedeniyle bozulabilir. Mikrobik veya genetik kökenli hastalıklar, kornea yaralanmaları ve katarakt ameliyatı sonrası düzelmeyen kornea ödemi, korneanın saydamlığını azaltarak hastanın net görememesine yol açabilir.

Özellikle keratokonus gibi hastalıklarda, ileri dönemlerde korneanın şekli ve saydamlığı ciddi şekilde bozulur, bu da görme kaybına neden olur. Bu tür durumlarda, görmenin yeniden kazanılması için kornea nakli ameliyatı gerekebilir. Sağlıklı kornea dokusunun nakli ile sadece görme kalitesi düzelmekle kalmaz, aynı zamanda kornea hastalığına bağlı ağrı, batma ve rahatsızlık hissi gibi semptomlar da ortadan kalkar.

Kornea nakli, aşağıdaki durumlarda önerilebilir:

• Keratokonus: Korneanın incelmesi ve koni şeklinde çıkıntı yapması sonucu görme kaybı.
• Kornea Skarları: Enfeksiyonlar, yaralanmalar veya cerrahiler sonucu oluşan kornea skarları.
• Fuchs Endoteliyal Distrofisi: Korneanın iç tabakasındaki hücrelerin bozulması nedeniyle saydamlığın kaybı.
• Kornea Ödemi: Korneanın şişmesi ve saydamlığını yitirmesi.
• Doğuştan Gelen Kornea Hastalıkları: Doğumdan itibaren mevcut olan kornea hastalıkları.

Keratoplasti ameliyatı görme kalitesini artırmak ve hastanın yaşam kalitesini iyileştirmek için etkili bir yöntemdir. Kornea nakli ameliyatı nakil ameliyatleri içinde en başarılısıdır. Günümüzde kornea nakilleri tam kat (penetran keratoplasti) yapılabileceği gibi, kornea dokusundaki hastalık hangi tabakası tutuyorsa ona yönelik olarak da yapılabilmektedir.

Kornea Nakli (Keratoplasti) Türleri

Kornea nakli, cerrahinin kapsamına göre farklı türlere ayrılır:

Penetran Keratoplasti (PKP): Korneanın tüm katmanlarının çıkarılıp, donörden alınan sağlıklı bir kornea dokusunun yerleştirildiği tam katmanlı nakil işlemidir. Genellikle korneanın hem ön hem de arka katmanlarında hasar bulunan hastalarda tercih edilir.

Ön Lameller Keratoplasti (ALK): Korneanın yalnızca ön katmanlarının hasar gördüğü durumlarda, arka katmanlar sağlam kalıyorsa, bu katmanlar korunarak sadece ön katmanlar değiştirilir. Bu yöntem, daha hızlı iyileşme süreci ve daha düşük komplikasyon riski sunar.

Endoteliyal Keratoplasti (DSAEK/DMEK): Korneanın iç tabakasındaki endotel hücrelerinin hasar gördüğü durumlarda, sadece bu tabaka değiştirilir. DSAEK ve DMEK, endotel tabakasının farklı tekniklerle çıkarılıp yerleştirilmesi yöntemleridir. Bu tür nakiller, daha hızlı iyileşme ve daha az dikiş gereksinimi ile avantajlıdır.

Kornea Nakli Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Ameliyat lokal veya genel anesteziyle yapılabilir. Şeffaflığını yitirmiş ya da şekli bozulmuş problemli kornea dokusu tam kat olarak özel aletlerle çıkarılır, yerine sağlıklı donör (verici) korneadan aynı büyüklükte bir doku hazırlanarak mikroskop altında hastaya nakledilir ve çok ince iplikler yardımıyla göze yerleştirilir.

Verici kornea, alıcı korneaya 16-20 adet tek tek ipliklerle veya tek bir devamlı dikişle veya her iki yöntem birlikte kullanılarak dikilir. Ameliyatın süresi yaklaşık 45 dakikadır. Aynı anda yapılacak başka girişimler varsa ameliyat süresi uzayabilir.

Günümüzde kornea nakilleri kornea dokusundaki hastalık korneanın hangi tabakasını tutuyorsa ona yönelik yapılmaktadır.

Korneanın iç tabakası olan endotel tabakasının sağlam olduğu durumlarda korneanın ön tabakasının değiştirildiği derin ön lameller keratoplasti (DALK) ve konea endotel tabakasının yetersiz olduğu gözlerde ise endotel hücre nakli (DMEK) yapılmaktadır.

DALK (Korneanın Dış Tabakasının Nakli)

DALK ameliyatında korneanın problemli olan yaklaşık % 85-90 ön tabakası (epitel ve stroma tabakaları) değiştirilir, en iç tabakası olan endotel hücreleri yerinde kalır. Verici dokuya ait endotel hücreleri alınmadığından kornea red riski belirgin şekilde azalır. Böylece kortizonlu damla kullanma süresi kısalır. Yara iyileşmesi daha hızlı olur ve dikişler yaklaşık 6 ay gibi bir sürede alınır.

DMEK (Korneanın İç Tabakasının Nakli)

Korneanın tam kat değil de sadece iç tabakasının (endotel ve Descemet membranı) değiştirilmesi işlemine DMEK denir. En sık kalıcı kornea ödeminde yapılmaktadır. Kalıtsal kornea hastalıklarında belirli bir yaştan sonra veya bazen katarakt ameliyatlarından sonra kalıcı kornea ödemi görülebilmektedir. DMEK ameliyatında hastalar kendi kornealarının üst tabakaları korudukları için travmaya karşı daha dayanıklı olurlar. Diğer kornea nakillerinde olduğu gibi çok sayıda dikiş bulunmaz.

Verici Kornea Nasıl Bulunur?

Kornea naklinde bozulmuş kornea dokusu yaşamını yitirmiş kişiden alınan sağlıklı kornea dokusu ile değiştirilerek kornea nakli yapılır ve görme tekrar kazanılır. Verici kornea dokuları ülkemizdeki mevcut göz bankalarından sağlanır.

Kornea Nakli Hangi Hastalıklarda Yapılır?

• Keratokonus (kornea tabakasının öne doğru bombeleşmesi).
• Kornea enfeksiyonları.
• Kornea yaralanmaları.
• Kornea kimyasal yanıkları.
• Kornea distrofileri (kalıtsal).
• Kornea ödemi (Daha önceki göz cerrahisi sonrası oluşan ve tedaviyle düzelmeyen).

Kornea Nakli Ameliyatı Riskli mi?

Korneanın saydam ve damarsız olması kornea naklinde çok önemli bir avantaj sağlar. Doku reddine neden olan hücrelerin verici dokuya ulaşması bu sayede mümkün olmaz. Bu nedenle diğer organ nakillerine göre kornea nakilleri daha başarılıdır. Bazı durumlarda kişinin bağışıklık sistemi verici korneaya saldırarak doku reddine neden olur.

Doku reddi hastaların yaklaşık %5-10’unda görülür. Doku reddi erken tedavi ile çoğu zaman başarılı şekilde kontrol altına alınır. Tedavi yeterli olmazsa tekrar kornea nakli gerekip gerekmediğine göz doktoru karar verir. Bu nedenle hastanın gözünde doku reddi ile ilgili ağrı, bulanık görme, ışık hassasiyeti ve kızarıklık gibi herhangi bir şikayeti oluşursa vakit kaybetmeden bu konuda tecrübeli bir göz doktoruna başvurması gerekir.

Nakledilen korneanın reddi yıllar sonra bile ortaya çıkabilir. Bu nedenle kornea nakli sonrası göz doktoru tarafından düzenli takip önemlidir.

Kornea Nakli Sonrası Ortaya Çıkabilecek Diğer Problemler

• Astigmatizma,
• Korneanın bulanıklaşması,
• Enfeksiyon,
• Katarakt,
• Glokom,
• Kornea ipliklerinde gevşeme.

Kornea Nakli Ameliyatı Sonrası Görme

Hastaların çoğunda kornea nakli sonrası belirgin görme artışı gözlenir. Ameliyat sonrası görme artışı, ameliyat öncesi gözün durumuyla çok ilişkilidir. Bazı hastalarda ise görme seviyesi ameliyattan hemen sonra çok artmayabilir.

Birkaç hafta ile birkaç ay arasında görme artışı görülebilir. Bu dönemde hastaya gözlük ve kontakt lens verilerek ilave görme artışı sağlanabilir.

Kornea Nakli Sonrası Hasta Takibi Nasıl olmalıdır?

Kornea nakli sonrası takipte:

• Hastalar 1. gün 1. hafta ve 1. ay ve daha sonra aylık kontrollerle takip edilir.
• Tedavide antibiyotikli ve kortizonlu damlalar kullanılır.
• Gözü koruyucu bir şeffaf kapak ameliyat sonrası kullanılır.
• Birkaç hafta batma sulanma gibi şikayetler olabilir.
• Gözü yaralanma ve travmalardan korumak için dikkatli davranmak önerilir.
• Hastaların özellikle ilk yıllık dönemde yakın takibi ve verilen ilaç tedavisini düzgün uygulamaları önemlidir.

Kornea Nakli Sonrası Dikişler Ne Zaman Alınır?

Kornea naklinde ameliyat sırasında nakledilen korneayı yerinde tutmak için atılan çok ince dikişler.

• Devamlı tipte ise genellikle ameliyat sonrası birinci yılda alınır.
• Tek tek ise doktorunuz bazı iplikleri alarak veya gerekirse yeni iplikler koyarak korneadaki düzensizliği ve buna bağlı astigmatı düzeltir. Buna bağlı olarak görmeniz artar.

Kornea Nakli Kimden Alınır?

Kornea nakli için kullanılan doku genellikle göz bankalarından temin edilen donör kornealardır. Donörler, genellikle beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerden alınır ve doku alımı öncesinde detaylı bir sağlık taramasından geçirilir. Kan testleri ve enfeksiyon taramaları, donör korneanın güvenli ve sağlıklı olmasını garanti eder.

Bazı durumlarda, aile bireylerinden veya yakın akrabalardan alınan kornealar da kullanılabilir; ancak bu yöntem nadiren uygulanır. Donör kornea, hastanın göz yapısına uygun boyut ve kalitede seçilerek nakil için hazırlanır.

Kornea Nakli Ameliyatı Zor Mu?

Kornea nakli, hassas bir cerrahi prosedür olmasına rağmen günümüzde modern mikrocerrahi teknikler ve özel cihazlar sayesinde oldukça güvenli bir şekilde uygulanmaktadır. Ameliyat sırasında cerrah, hasarlı korneayı dikkatlice çıkarır ve yerine donör korneayı yerleştirir.

Kornea nalinde hasta uyanıktır, ancak ağrı hissetmez. Tam katmanlı nakiller (penetran keratoplasti) daha karmaşık olabilirken, sadece ön veya iç tabakaları değiştiren lameller nakiller daha hızlı ve düşük riskli ameliyatlardır. Ameliyatın zorluk derecesi, hastanın göz yapısına, mevcut kornea hasarına ve cerrahın tecrübesine bağlı olarak değişir.

Kornea Nakli Yüzde Kaç Başarılı?

Kornea nakli, dünya genelinde oldukça yüksek başarı oranına sahip bir cerrahi işlemdir. Çoğu çalışmaya göre, tam katmanlı nakillerde başarı oranı %85–90 civarındadır, lameller ve endoteliyal nakillerde ise başarı oranı daha da yüksektir. Başarı, nakil sonrası korneanın saydam kalması, görme keskinliğinin iyileşmesi ve komplikasyonların minimum düzeyde olmasıyla ölçülür.

Başarı şansı, doğru hasta seçimi, uygun donör kornea ve ameliyat sonrası düzenli takip ile artırılır. Ayrıca, modern cerrahi teknikler ve antibiyotik-damlaların düzenli kullanımı komplikasyon riskini düşürerek uzun vadeli görme kazanımını güvence altına alır.